گسترش رسانه های دیجیتال و فراگیری استفاده از شبکه های اجتماعی در سالهای اخیر بستری را برای برخی سودجویان و ناآگاهان به منظور ارائه اطلاعات نادرست در ارتباط با خواص دارویی گیاهان فراهم کرده است. با توجه به اینکه ارتقاء آگاهی های عموم مردم در این مورد موثرترین راه پیشگیری از آسیب های ناشی از مصرف خودسرانه گیاهان دارویی است، در این مجموعه به توضیح در مورد برخی از مهمترین موضوعات فریبنده مطرح در حیطه گیاهان دارویی در فضای مجازی میپردازیم.
قارچ Lingzhi یا Reishi با نام علمی Ganoderma lucidum از خانواده Ganodermataceae، قارچی است بومی خاور دور، که استفاده از آن به منظور ارتقا سلامت و طول عمر در چین، ژاپن و سایر کشورهای شرق آسیا تاریخچه طولانی دارد.
علیرغم تبلیغات گستردهای که بویژه در فضای مجازی در مورد خواص درمانی معجزه آسای این قارچ میشود، از جمله طرح ادعاهایی همچون درمان و پیشگیری از انواع سرطان، درمان ام اس، پاکسازی کبد، درمان میگرن، پسوریازیس، پوکی استخوان، دیابت، بیخوابی، پارکینسون، آلزایمر، زگیل تناسلی، هرپس تناسلی، HIV، ناباروری، روماتیسم و آرتروز، مطالعات بالینی صورت گرفته تا کنون برای اثبات این ادعاهای درمانی کافی نیست و موارد مصرف فوق فاقد مستندات اعتبار علمی کافی است. لازم به ذکر است هر فرآورده دارویی اعم از شیمیایی یا طبیعی، برای بروز اثرات درمانی نیاز به مصرف با دوز مناسب و تایید شده توسط مطالعات بالینی معتبر دارد؛ به علاوه با توجه به احتمال بروز برخی تداخلهای دارویی، از جمله با داروهای ضد پلاکت و ضد انعقاد خون، و داروهای کاهنده قند و فشار خون، از مصرف خودسرانه محصولات مربوطه به منظور درمان بیماریها، بدون مشورت با پزشک خودداری نمائید.
نمک دریا از تبخیر آب دریاهای شور به دست می آید. برخی مردم بر این باورند نمک دریا سالمتر از انواع دیگر نمکهای خوراکی تصفیه شده بوده و فواید متعددی برای سلامتی دارد، ولی مطالعات کمی این ادعاها را پشتیبانی میکند.
نمک تصفیه شده تقریباً سدیم کلراید خالص است و عمدتاً از رسوبات نمک زیرزمینی استحصال میشود. در فرآیند تهیه نمک تصفیه شده اغلب ناخالصیها و سایر مواد معدنی موجود در نمک حذف می شود. در کشور ما و بسیاری نقاط دیگر دنیا، برای پیشگیری از بیماریهای مرتبط با کمبود ید، به آن ید اضافه میشود.
همانند نمک تصفیه شده، ترکیب عمده نمک دریا سدیم کلراید است و صرفاً بخاطر ماهیت طبیعی خود سالمتر از نمک تصفیه نیست. با توجه به آلودگی آب اقیانوسها و دریاها به پسماند فاضلاب شهرها و کارخانه ها، نمک دریا میتواند حاوی فلزات سنگینی مانند سرب باشد. همچنین نشان داده شده است اغلب نمکهای دریا حاوی میکروپلاستیکها هستند که بعلت آلودگی این آبها با پلاستیکها است. آلودگی با میکروپلاستیکها در نمکهای تصفیه شده ای که حاصل تصفیه نمک دریاهای آلوده هستند نیز ممکن است وجود داشته باشد.
بنابراین حداقل در دنیای امروز نمک دریا میتواند آلوده به مواد سمی و مضر فراوانی باشد که برای سلامتی خطر آفرین است. انواع بسته بندی شده نمک دریا نیز فاقد هر گونه مجوز قانونی تولید از مراجع مربوطه می باشند
در ماه های اخیر در فضای مجازی تبلیغات وسیعی در مورد فرآورده مجهول و فاقد مجوزهای قانونی لازم با نام قرص و شیاف ماریانا و با ادعای تنگ کننده واژن، درمان کننده عفونتهای واژینال و مانند اینها میشود که به صورت تلفنی، اینترنتی و نیز از طریق عطاریها به فروش میرسد. ضمن آن که لازم به ذکر است ماهیت محصول (گیاه استفاده شده در آن) نامشخص بوده و تولید کننده (تولیدکنندگان) نیز نامعلوم است.
در نظر داشته باشید توزیع هر گونه دارو، فرآورده های دارویی گیاهی، سـنتی (در اشکال قرص، کپسول، شربت، شیاف و ...) و مکملها صرفاً از طریق داروخانه ها مجاز بوده، و خرید محصولات بی نام و نشان به هیچ وجه توصیه نمیشود. مصرف خودسـرانه هر فرآورده با ادعای اثرات درمانی بدون تجویز و توصیه پزشک میتواند آسیب رسان و خطـرناک باشد. توجه داشته باشید فرآورده های واژینال نیاز به کنترلهای کیفی و آزمونهای حساسیتی ویژهای دارند که باید به تایید وزارت بهداشت رسیده باشد و فرآورده فوق الذکر فاقد هر گونه مجوزهای لازم از مراجع ذیصلاح بوده و استفاده از آن بسیار خطرناک است.
فرآورده دیگری که با ادعاهای واهی و بزرگنمایی در اثربخشی آن به عـنوان حـجم دهنده و بزرگ کننده قسمتهای مختلف بدن از لب، سینه تا اندام تناسلی به فروش میرسـد روغن خراطین (با منبع نوعی کرم خاکی) است.
این فرآورده که با ادعای داروی طب سنتی به فروش میرسد در بسیاری از متون معتبر طب سنتی ذکر نشده و بسیاری از محققین طب سنتی نسبت به ادعای مطرح شده و نحوه تهیه آن به دیده تردید می نگرند. بسیاری از برندهای موجود در بازار که اغلب نیز به صورت اینترنتی یا در عطاریها به فروش میرسند فاقد مجوز بوده، و در بسیاری موارد حاوی ترکیبات جایگزین و یا تقلبی هستند.
با توجه به مشاهده موارد بروز واکنشهای آلرژیک شدید، توصیه میشود از مصرف خودسرانه این فرآورده ها پرهیز شود.
طب سنتی از جمله دستاویزهای سودجویان حیطه سلامت در سالهای اخیر بوده است. به گواه بسیاری از محققین طب سنتی، طب سنتی اصیل ایرانیان که بزرگانی چون زکریای رازی و ابن سینا در اعتلای آن نقش داشتند در دوره های مختلف تاریخی با برخی خرافات و گزاره های بی پایه و اساس آمیخته و از طب سنتی اصیل فاصله بسیاری گرفت. به همین دلیل استناد به طب سنتی، مبانی طب سنتی و شناخت داروهای مورد استفاده از آن نیاز به متخصصینی دارد که قادر به استخراج این مطالب از کتابها و متون معتبر طب سنتی باشند.
تاسیس دانشکده های طب سنتی، تربیت متخصصین طب و داروسازی سنتی و همچنین راه اندازی سلامتکده های زیر نظر دانشگاههای علوم پزشکی امروزه این امکان را برای علاقه مندان به طب سنتی فراهم کرده است تا از خدمات مربوطه به طب سنتی استفاده کنند.
بخصوص در ارتباط با مواردی چون زالودرمانی و حجامت که عدم رعایت نکات بهداشتی در انجام آنها میتواند باعث انتقال بیماریهای خطرناک شود، توصیه میشود از خدمات سلامتکده های مجاز استفاده شود.
جهت مشاهده لیست سلامتکده های طب سنتی به آدرس اینترنتی زیر مراجعه کنید:
http://pm.behdasht.gov.ir/bank/59384/0/1/0/salamatkade
یکی دیگر از مواردی که در تجویز گیاهان و داروهای گیاهی مورد استناد قرار میگیرد اشاره به احادیث پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصومین علیهما السلام در ارتباط با خواص دارویی و درمانی گیاهان و حتی برخی میوه جات است. استناد به روایاتی در مورد خواص درمانی روغن بنفشه، عسل، سیاهدانه و ... ، و مطرح نمودن نام ائمه برای برخی داروها چون داروی امام کاظم (ع) و داروي جامع امام رضا (ع) از جمله مصادیق مطرح در این حیطه هستند.
طی سال های اخیر موضوع طب اسلامی، شبهات مطرح در آن و سوء استفاده های انجام گرفته از این عنوان اظهار نظر صریح برخی مراجع و علماء دینی را به همراه داشت با این مضمون که "مجموعه ای به نام طب اسلامی وجود ندارد". اگرچه بزرگان دین مبین اسلام و مذهب تشیع در کنار دعوت به رعایت احکام دینی و سجایای اخلاقی همواره بر حفظ سلامتی، بهداشت و داشتن زندگی سالم تاکید داشته اند اما به تائید بسیاری از مراجع و علماء دینی بسیاری از احادیث و روایات منسوب به پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصومین علیهما السلام در ارتباط با خواص دارویی گیاهان و سایر مواد طبیعی یا ساختگی بوده و یا فاقد اعتبار کافی و از نظر سند ضعیف می باشند.
برگرفته از محتوای آموزشی اداره فرآورده های طبیعی، سنتی و مکمل معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی تهران
